Tacyt - Wybór ksiąg, Klasyka starożytna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
TRE�� KSI�GI PIERWSZEJKr�tkie zebranie odmian Rzeczypospolitej � Ostatki panowaniaAugusta i �mier� jego w Noli � Ob�udna skromno�� Tyberiusza wprzyjmowaniu rz�d�w pa�stwa � Bunt wszcz�ty od legion�wPanno�skich uskromiony przez Druza � Germanik wzniecone odwojsk Germa�skich srogie rozruchy z wielk� trudno�ci� nie bez krwirozlania uskramia � Ten�e prowadzi wojsko na nieprzyjaciela, i krajeMars�w, Tubant�w, Brukter�w, Uzypet�w wojuje � Julia c�rkaAugusta n�dzne �ycie na wygnaniu ko�czy � Ustanowienie bractw iigrzysk ku czci Augusta � Germanik przeprawiwszy si� przez Rengromi Katt�w i dzier�awy ich pustoszy � Segesta obl�onego odArminiusza oswobadza, za co Imperatorem od �o�nierz�wwykrzykniony � Wojna z Cheruskami � Pogrzeb pobitych zKwintyliuszem Warrem legion�w � Niebezpiecze�stwo Rzymianpowracaj�cych z Cecyn� na przeprawie �d�ugich most�w�; zbicijednak i rozproszeni nieprzyjaciele � Prawo obra�onego majestatuodnowione, i srogie onego skutki � Szkody w Rzymie z wylew�wTybrowych poczynione � Z przyczyny rozruch�w na teatrum, wydaneostre prawa na kuglarz�w � Rada wzgl�dem zabie�enia wezbraniurzeki � Z tej okoliczno�ci r�nych miast laty�skich poselstwa i spory �To si� dzia�o w przeci�gu dw�ch lat pod Konsulami SextemPompeiem, Sextem Apuleiem. Druzem Cezarem i Kaiem Norbanem.KSI�GA PIERWSZAAugustI. W Rzymie na pocz�tku kr�lowie panowali. Brutus wolno�� iKonsul�w postanowi�. Dyktator�w do czasu brano. W�adzaDecemwir�w ze dwiema laty usta�a. Trybunowie wojskowinie d�ugo zast�powali Konsul�w. Cynna i Sulla kr�tkoprzewodzili. Los or�a rych�o pot�g� Pompeja i Krassa doCezara, a Lepida i Antoniego do Augusta przeni�s�, kt�rysko�atan� domowymi rozruchami Rzeczpospolit� sam jedenogarn�� pod imieniem Ksi���cia Senatu. Lecz staro�ytnychRzymian s�aw� i szwanki wyborne pi�ra nast�pnym poda�ywiekom. Nie zbywa�o te� na ozdobnych dowcipach doopisania czas�w Augustowych, p�ki silniejsze corazpochlebstwo milcze� nie kaza�o. Dzie�a Tyberiusza, Kaliguli,Klaudiusza i Nerona za �ycia boja�� pochlebstwem, pozej�ciu �wie�a nienawi�� jadem napoi�a. Co mi pow�d daje,a�ebym dotkn�wszy ostatk�w panowania Augusta, pisa� oTyberiuszu i nast�pcach jego bez ��ci i przywi�zania doos�b, bom od przyczyn tego cale daleki.II. Kiedy po kl�sce Kassjusza z Brutem, a zgn�bieniu przySycylii Sexta Pompeja, wolno�� zosta�a bez broni, strona te�Cezara �mierci� Antoniego i wyzuciem z wojsk Lepida napozosta�ego z wodz�w Augusta przysz�a, na �w czas onz�o�ywszy imi� Triumwira, za Konsula si� tylko i Trybunagminnego udawa� do obrony pospolitego nar�du. Wkr�tce potym przy�udziwszy gmin szafunkiem �ywno�ci, �o�nierzapieni�dzmi, wszystkich s�odycz� pokoju, pocz�� si� powoliszerzy�, w�adz� Senatu, urz�d�w i praw do siebie jednegogarn��, w czym mu si� rzaden nie opar�, bo naj�arliwszychswob�d ojczystych obro�cy cz�ci� w bojach, cz�ci� nawygnaniach pogin�li. Reszta mo�niejszych widz�c, �e si� imjarzmo skwapliwiej przyj�te dostatkami i dostoje�stwamisowiciej p�aci�o, zbogaceni nowego rz�du ob�owem, woleli zobecnych rzeczy spokojnie korzysta� ni�eli zniebezpiecze�stwem utraty maj�tk�w dawnej wolno�cidopina�. Same nawet prowincje nie mia�y za z�e zachodz�cejodmiany, zhydziwszy sobie uci��liwe senatu z posp�lstwempanowanie, dla ustawicznych mi�dzy mo�niejszymi zawi�ci irozterek, dla zdzierstwa urz�dnik�w, dla s�abej st�pia�ej prawpowagi, kt�tre si� gwa�tem, fakcjami, a na koniec przekupemz gruntu obala�y.III. Po tym August, podpory panowania, Marcella siostrze�caswojego uczyni� Arcykap�anem i Edylem krzes�owym wniedoros�ym jeszcze wieku. Marka Agrypp�, pod�ego roducz�owieka, ale wielkiego wojownika i zwyci�ztw towarzyszadwakro� na konsulostwo wyni�s� i po zmar�ym Marcellu zazi�cia obra�. Tyberiusza i Druza pasierb�w Imperatorsk�godno�ci� ozdobi�, a to przy zupe�nym jeszcze domuw�asnym; bo Kaja i Lucjusza z Agryppy urodzonych dofamilii Cezar�w przy��czywszy, chocia� z drobnych lat niewyszli, widzie� obu na czele m.�odzi rzymskiej isenatorskiego ko�a pod pozorem niech�ci jak naj�arliwiejpragn��. Po zej�ciu Agryppy, Lucjusza jad�cego do wojskchiszpa�skich, a Kaja powracaj�cego z Armenii i ran�os�abionego, b�d� �mier� ukwapliwa, b�d� zdrada macoszaLiwii sprz�tn�a. Druzus dawniej jeszcze zszed� ze �wiata, atak na pozosta�ego z pasierb�w Tyberiusza wszystkie si�wzgl�dy obr�ci�y. Wzi�� go August za syna, za koleg�, zaucze�nika trybu�skiej w�adzy. Ukazywa� go wszystkimwojskom, nie skrytymi, jak dawniej, chytrej matki sztukamiu�udzony, lecz za jawnym naleganiem, albowiem tak starcaop�ta�a, �e na jej pro�b� ostatniego z wnuk�w Agrypp�Posthuma na wysp� Planezj� wys�a�; prostaka wprawdzie ikt�ry si� tylko z pot�nej si�y g�upio pyszni�, lecz �adnejzbrodni nie pope�ni�. Ile do Germanika, syna Druzowego,prze�o�y� go nad o�mi� legionami stoj�cymi u Renu i kaza�Tyberiuszowi za syna go przysposobi�. Nie �e Tyberiusz by�bezpotomnym, lecz �eby dom panuj�cy liczniejsze mia�podpory. Jedna tylko na �w czas pozostawa�a wojnaprzeciwko Niemcom, dla zg�adzenia raczej obelgi narodu zpami�tnego pod Kwintylim Warrem wojsk pogromu, ni�elidla rozprzestrzenienia granic pa�stwa, lub dla jakiej godnejkorzy�ci. W domu wszelka spokojno��. Te� same urz�d�wnazwiska. M��d� po zwyci�ztwie Akcyjskim, a starychwi�ksza cz�� za domowych si� rozruch�w porodzi�a. Wiele�tych zosta�o, co swobodn� ojczyzn� widzieli?IV. Z wywr�conym wi�c Rzeczypospolitej rz�dem �adenstaro�ytny zwyczaj w ca�o�ci nie zosta�; spodla�a r�wno��;ka�dy si� tylko na pa�skie skinienia ogl�da�, ma�o si�frasuj�c, p�ki August w kwitn�cych leciech siebie, dom sw�ji pok�j publiczny d�wiga�. Lecz kiedy zw�tlone wiekiem is�abo�ci� si�y gasn�� poczyna�y, a zgon bliski nowym poleotwiera� nadziejom; jedni pr�ne nad strat� dawnej swobodyrozwodzili �ale, drudzy si� l�kali wojny, albo jej sobie�yczyli; a najwi�cej tych by�o, co o wisz�cych nad karkiempanach r�ne puszczali odg�osy: � �e Agryppa z przyrodzeniadziki, a sro�ej jeszcze obelg� wygnania rozd�sany, aniwiekiem, ani rzeczy do�wiadczeniem takiemu wyr�wnaci�arowi; �e Tyberiusz mia� i lata wysta�e i serce walecznelecz pe�en wpojonej z dawna Klaudiuszom hardo�ci, pe�enokrucie�stwa, kt�re przez uprz�dzion� nawet ob�udnejskromno�ci, zas�on� jawnymi si� znakami przedziera�o; �ewychowany z pieluch w domu panuj�cym naci�gn�� wi�kszejjeszcze dumy zasiadaniem w m�odo�ci Konsulowskichkrzese�, odprawowaniem triumfalnych wjazd�w; �e tegonawet czasu, kiedy pod pozorem uchylenia si� od miejskiegozgie�ku w Rodzie by� wygna�cem, nie my�la� tam tylko ozem�cie, ob�udach i pok�tnych niewstydach. C� kiedy si�jeszcze nie silny swym chuciom niewie�ci hardej matkiprzymiesza umys�? Przyjdzie s�u�y� kobiecie i dwomm�odzie�com, kt�rzy tym czasem Rzeczpospolit� uciska�b�d� nim j� na sztuki nie rozerw��.V. Gdy te i tym podobne rozmowy bawi�y miasto, pogorszy�osi� Augustowi na zdrowiu, co niekt�rzy na zbrodnie �e�sk�zwalali. S�ycha� albowiem by�o, �e August przed kilkumiesi�cami wyje�d�a� na wysp� Planesia, w towarzystwieFabiusza Maxima i kilku s�ug poufa�ych, dla widzenia zAgrypp�; gdzie wzajemne mi�o�ci o�wiadczenia i wylane zobu stron �zy hojne, czyni�y otuch�, i� on m�odzieniec mia�powr�ci� do domu dziadowskiego. Z tej tajemnicy zwierzy�si� Maxim �onie swej, Marcji. Marcja powiedzia�a Liwii, a�te� i do Cezara si� donios�o. Wkr�tce po tym, gdy Maxim�ycia dokona� ( niewiedzie� czy przyrodzon�, czy szukan��mierci� ) s�yszano na jego pogrzebie narzekania Marcji, �em�owi by�a do zguby powodem. Jako�kolwiek si� sta�o,ledwo Tyberiusz wszed� do Illiryku, cofno� go do W�och list�pieszny od matki, gdzie niewiadomo, czyli �ywego jeszczeAugusta w Noli, czyli bez duszy zasta�, bo Liwia t�gimiwartami pa�ac i wszystkie drogi obsadzi�a, rozsiewaj�cniekiedy weso�e o m�u pog�oski, p�ki wszystko opatrzywszyczego czas wyci�ga� i �mierci Augusta i nast�pstwaTyberiusza razem nie og�oszono.TyberiuszVI. Pierwsza nowego panowania robota by�a zamordowanieAgryppy, kt�ry chocia� o niczym nie wiedzia� i broni niemia�. Ledwo o�mielony na zbrodni� setnik z trudno�ci�pokona�. Nic o tym Tyberiusz w Senacie nie rzek�, udaj�cwol� ojcowsk�, jakoby August mia� zleci� Trybunowi stra�wi�nia maj�cemu, aby na pierwsz� zej�cia jego pog�osk�,Agrypp� bez odw�oki z �ycia zg�adzi�. �ali� si� w prawdzienie raz starzec na niesforne m�odzie�ca tego obyczaje iwyjedna� u Senatu, �e go na wygnanie skazano; nigdy si�jednak w gniewie a� do przelania krwi w�asnej nie zaciek�. Itrudno temu da� wiar�, aby dla pasierbiego bezpiecze�stwa,wnuka o gard�o mia� przyprawi�. Podobniejsza do prawdy, �eTyberiusz z boja�ni, Liwia z macoszej nienawi�ciobmierz�emu i podejrzanemu sobie m�odzie�cowi �mier�przy�pieszyli. Gdy Setnik, trybem wojskowym, doni�s� owykonaniu danych sobie rozkaz�w, nie tylko si� ich wypar�,lecz mu jeszcze pogrozi�, �e si� z zab�jstwa tego sprawi�b�dzie musia� przed Senatem. O czym gdy si� dowiedzia�Salustjusz, wsp�lnik dworskich tajemnic ( on albowiem doTrybuna listy pos�a�) boj�c si�, �eby go na sztych nie wydanooraz widz�c r�wne dla siebie niebezpiecze�stwo czy fa�sz,czy prawd� powie; ostrzeg� Liwi�: �A�eby sekret�wdomowych, rad przyjacielskich, pos�ug �o�nierskich nieobiawiano; aby Tyberiusz w�adzy swej nie w�tli�, dok�adaj�csi� we wszystkim Senatu, �e na tym jedynie tre�� panowaniastoi, aby ten kto rz�dzi, z samym si� sob� tylko rachowa��.757 rok od Za�o�enia Rzymu ( 14 r.n.e.)VII. Tymczasem w Rzymie Konsulowie, Senat, Ekwici lecia�o co�ywo do niewoli. Im kto by� znaczniejszy, tym wi�ksz�ob�ud� i skwapliwo�� okazywa�. A uk�adaj�c sobie zmy�lon�posta�, �eby si� z niej ani rado�� ze �mierci Augusta, anismutek z nast�pcy nie wydawa�, �zy z weselem, narzekania zpochlebstwem mieszali. Sextus Pompeius i Se...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]